ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
« Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από » τον κόσμο, το φάντασμα της παγκοσμιοποίησης από τα «κάτω».
Το φάντασμα της ελεύθερης διάθεσης, συνύπαρξης, συνεύρεσης, επικοινωνίας και συνεργασίας ανθρώπων ισότιμων, και ελεύθερων από δεσμά παρελθόντος, εξουσίες παρόντος, και υποσχέσεις μέλλοντος.
Ελεύθερων ανθρώπων από παραμορφωτικά κριτήρια φύλου, φυλής, εθνικότητας, χρώματος, δεξιοτήτων, προτιμήσεων, μόρφωσης και γενικά κάθε κριτηρίου που δημιουργεί διαίρεση, ανταγωνισμό και σύγκρουση.
Ελεύθερων από τη λογική της εκμετάλλευσης των πιο ‘’καθυστερημένων’’ χωρών, λαών, εθνών, ανθρώπων.
Ελεύθερων από κοσμικές και πνευματικές, ατομικές ή ομαδικές εξουσίες κάποιων, που κατέχουν την ΄΄αλήθεια΄΄ και δημιουργούν πειθήνιους οπαδούς.
Ελεύθερων από απατηλές υποσχέσεις, που τους καθιστούν μέρος μιάς λογικής, εκείνης της επανάπαυσης, της συναλλαγής και της ιδιοτέλειας.
Το φάντασμα αυτό απλώνεται σε όλα τα μέρη της γής και στο πέρασμά του καταστρέφει όλες τις αγκυλώσεις στις σχέσεις των ανθρώπων.
Συστήματα διακυβέρνησης, οικονομία, κόμματα, συνδικάτα, ιδεοληψίες, θεσμοί, τρίζουν έτοιμα για κατάρρευση.
Η κρίση σε όλους τους τομείς, που απλώνεται σε όλο τον πλανήτη, φέρνει στην επιφάνεια σιγά-σιγά ένα υγιές πνεύμα πρωτοφανέρωτο.
1. Η παγκοσμιοποίηση
Ο όρος παγκοσμιοποίηση χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια, για να περιγράψει τη σημερινή φάση της παγκόσμιας κυρίαρχης οικονομικής και πολιτικής κατάστασης, που έχει ορισμένα νέα χαρακτηριστικά ή κάποια παλιά σε οξυμένο βαθμό.
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης είναι :
-Η δημιουργία της παγκόσμιας αγοράς εμπορευμάτων και υπηρεσιών
-Η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων
-Η κυριαρχία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου
-Η παγκόσμια αγορά τεχνογνωσίας
-Η παγκόσμια αγορά εργασίας
-Η δημιουργία ενιαίας καταναλωτικής συνείδησης
-Η δημιουργία παγκόσμιας τράπεζας πληροφοριών και επικοινωνίας (διαδίκτυο)
-Η μεταφορά μεγάλων παραγωγικών μονάδων σε υπανάπτυκτες ή αναπτυσσόμενες χώρες
-Η συναίνεση και συμμετοχή των ηγέτιδων δυνάμεων του ανεπτυγμένου κόσμου στους κανόνες του μοντέλου αυτού, και η σταδιακή επιβολή του, και στις υπόλοιπες χώρες.
Το ρόλο του ‘’μαέστρου’’ της παγκοσμιοποίησης σήμερα τον παίζει η κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία προσπαθεί με το ‘’καλό’’ ή με το άγριο να επιβάλει τους όρους της και μέχρι τώρα το καταφέρνει, έχοντας ξεσηκώσει την παγκόσμια κατακραυγή.
Τα εθνικά κράτη είναι προσαρμοσμένα στους κανόνες της παγκοσμιοποίησης και για να την διευκολύνουν έχουν ενισχυμένη εκτελεστική εξουσία και τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα. .
Το άπλωμα των αγορών, για την απορρόφηση του τεράστιου όγκου προϊόντων που παράγουν τα μεγαθήρια των πολυεθνικών, δημιούργησε την ανάγκη μιάς ενιαίας παγκόσμιας καταναλωτικής συνείδησης, που να απορροφά ό,τι προσφέρεται και όπως προσφέρεται. Οι ανάγκες των ανθρώπων διαμορφώνονται κατά το πλείστον από τα μονοπώλια μέσω της διαφήμισης με την παράλληλη βοήθεια του τραπεζικού δανεισμού. Η ιδεολογία «καταναλώνω άρα υπάρχω» περνάει μέσα από τα καταναλωτικά πρότυπα , κυρίως τα αμερικάνικα. H καταναλωτική συνείδηση συνεχώς περιορίζει την επίγνωση των πραγματικών αναγκών, την προσωπική έκφραση και αισθητική, τις ιδιαιτερότητες, τα τοπικά εθνικά χαρακτηριστικά, την «δημιουργική ματιά».
Σιγά-σιγά οι άνθρωποι βιώνουν μια ύπουλη σκλαβιά, τη σκλαβιά του καταχρεωμένου και εξαρτημένου καταναλωτή.
Η κυρίαρχη αξία είναι το «πόσα βγάζεις» ανεξάρτητα από τις μεθόδους που χρησιμοποιείς.
Το χρηματιστήριο μετατράπηκε σε παγκόσμιο εργοστάσιο παραγωγής χρήματος, σε παγκόσμιο καζίνο για μεγάλους παίκτες.
Τα όργανα και τα μέσα που εξυπηρετούν την παγκοσμιοποίηση ή υπάρχουν για την επιβολή της ή την αποδοχή της είναι : οι ενώσεις κρατών (Ευρωπαϊκή Ένωση, Αφρικανική Ένωση κ.λ.π.), οι διεθνείς οργανισμοί (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Διεθνής Τράπεζα, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κ.λ.π.),οι διάφορες λέσχες (Μπίλντεμπεργκ, G8, κλπ), τα Μ.Μ.Ε. (κυρίως η τηλεόραση), ο πρωταθλητισμός (Ολυμπιακοί των πολυεθνικών, αλλεπάλληλοι διεθνείς αγώνες ), το ποδόσφαιρο (με συνεχείς διεθνείς διοργανώσεις), διάφορα επιχορηγούμενα εκπαιδευτικά ή ερευνητικά προγράμματα, η διαφήμιση, η ακατάσχετη παροχή καταναλωτικών δανείων από τις τράπεζες, η εξαγορά συνειδήσεων, η κρατική τρομοκρατία και τέλος ο πόλεμος.
Όλη αυτή η κατάσταση προκαλεί την συνειδητή δράση ή την ενστικτώδη ασυνείδητη αντίδραση όλο και περισσότερων ανθρώπων.
Η στάση και οι ενέργειες αυτών που υφίστανται τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης είναι ποικίλες και μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:
α) Τις αντιδράσεις. Τέτοιες είναι οι εξεγέρσεις με βία και καταστροφή (νέων, μεταναστών, ιθαγενών, , μειονοτήτων, κ.λ.π.), οι τρομοκρατικές ενέργειες μικρών ομάδων (Ερυθρές Ταξιαρχίες, 17 Νοέμβρη κ.λ.π.), οι θρησκευτικοί φανατισμοί, η θρησκοληψία, η αποστροφή προς την πολιτική, ο ατομικισμός, η ιδιώτευση, η καχυποψία προς όλους κ.ά. Είναι η εφηβική φάση της εναντίωσης σε ένα καταπιεστικό σύστημα ή κατάσταση.
Επειδή κάθε αντίδραση έχει σχέση εξάρτησης με εκείνο στο οποίο αντιδρά γι΄αυτό φέρνει έντονα τα στοιχεία του και το αναπαράγει με άλλη μορφή.
Η κατάληξη των αντιδράσεων είναι η διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης με κάποιες ίσως, ανώδυνες για το σύστημα, αλλαγές ή η αύξηση των μέτρων καταστολής .
β) Τις δράσεις. Οι δράσεις έχουν το στοιχείο της υπέρβασης του παλιού και της δημιουργίας καινούργιας ποιότητας. Η κατανόηση του αδιεξόδου του παλιού και του αναπόφευκτου θανάτου του, οδηγεί όχι σε εξαρτημένη αντίδραση με τα ίδια μέσα, αλλά σε αντικατάσταση του παλιού με άλλα μέσα και νοοτροπία ( χωρίς επιθετική βία κάθε μορφής, χωρίς δόγματα, χωρίς ΄΄νικητές΄΄). Με κατανόηση και εφαρμογή της αλήθειας ότι τα μέσα που χρησιμοποιούνται προσδιορίζουν τον σκοπό και τον περιέχουν, και ότι η καινούργια ποιότητα φαίνεται από το πρώτο βήμα. Με αίσθηση ότι μόνο παράλληλες αλλαγές στον ΄΄μέσα΄΄( προσωπικό), και στον ΄΄έξω΄΄ (κοινωνικό), κόσμο δημιουργούν καινούργιες ποιότητες. Έτσι έχουμε:
Δράσεις σε συλλογικό επίπεδο :
-Η δημιουργία και οι παρεμβάσεις των διαφόρων μη κυβερνητικών οργανώσεων, που ξεκινάνε με αγνή διάθεση για προσφορά. Δημιουργούν νέου τύπου σχέσεις με ομάδες ανθρώπων και με προβλήματα ( πείνα, αρρώστιες, θεομηνίες, κ.λ.π.).
-Τα διάφορα κινήματα διαμαρτυρίας με διεθνή συμμετοχή ( Σηάτλ, Γένοβα κ.λ.π.) κατά των κραυγαλέων συνεπειών της παγκοσμιοποίησης (χρέη τρίτου κόσμου, αμερικάνικη πολεμική πολιτική υπερδύναμης, μεταλλαγμένα , περιβάλλον κ.ά.).
-Τα κινήματα προστασίας εθνοτήτων ή μειονοτήτων από εξολόθρευση (Ζαπατίστας, Παλαιστινιακή αντίσταση, αλληλεγγύης στους μετανάστες κ.ά.) .
-Κοινωνικές και πολιτικές παρεμβάσεις από μικρά πολιτικά σχήματα και ομάδες που επιζητούν την συνεργασία μεταξύ τους ή και με ευρύτερες κοινωνικές ομάδες για επί μέρους προβλήματα χωρίς διάθεση αποκλειστικής ηγεμόνευσης του κινήματος(Ο Μάης του ’68 ανέδειξε και ενίσχυσε αυτή την τάση).
-Πολιτιστικές δραστηριότητες από ομάδες με διευρυνόμενη κοινωνική δράση.
-Ομάδες αυτογνωσίας που δίνουν προτεραιότητα στην εσωτερική αλλαγή .
Δράσεις σε ατομικό επίπεδο :
-Οι αθέατες ενέργειες ανώνυμων ανθρώπων που κάνουν την αλλαγή στις σχέσεις τους με τον εαυτό τους, τους άλλους, τις ιδέες και τα υλικά πράγματα. Δεν θεωρούν τίποτα δεδομένο και όλα τα επανεξετάζουν με φρέσκια δημιουργική ματιά. Τη ζωή που τους προσφέρεται τη βρίσκουν επιφανειακή ή ανούσια και θέλουν να την υπερβούν. Νοιώθουν ότι η ουσία της ύπαρξης βρίσκεται στο ΄΄είναι΄΄ και όχι στο ΄΄έχειν΄΄. Ότι το καίριο είναι η δημιουργία αρμονίας στον μέσα και τον έξω κόσμο, η δημιουργική έκφραση και η ένταξη του καθενός σε ένα συνεκτικό κοινωνικό σύνολο, χωρίς να χάνεται η βαθύτερη ουσία της ιδιαιτερότητας του κάθε ατόμου.
- Η πρακτική πολιτικοποιημένων ανθρώπων που δεν εντάσσονται σε σχήματα, αλλά αγωνιούν για την πορεία της ανθρωπότητας. Παρακολουθούν ή συμπορεύονται κατά περίπτωση αλλά σε απόσταση ΄΄ασφαλείας΄΄ από τα διάφορα σχήματα, και συμμετέχουν στο κοινωνικό-πολιτικό γίγνεσθαι ενεργά, χωρίς ΄΄πρέπει΄΄ και ΄΄άνωθεν΄΄ εντολές.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλες οι παραπάνω περιπτώσεις ατομικής δράσης είναι έξω από την κυρίαρχη λογική της ιδιοτέλειας.
2 . Οι συνέπειες της παγκοσμιοποίησης
H πηγή, η κινητήρια δύναμη και οι στόχοι της παγκοσμιοποίησης είναι το αχαλίνωτο κέρδος και η συγκέντρωση όλο και περισσότερης εξουσίας απ΄τους λίγους. Και οι δύο στόχοι εξυπηρετούνται από την τεράστια ανάπτυξη του παραγωγικού μηχανισμού αφενός, και των μέσων επικοινωνίας και ελέγχου αφετέρου, που με τη σειρά τους ενισχύουν αυτούς τους στόχους. Αυτό γίνεται πλέον και με την καταπάτηση των νόμων και των αρχών που έχουν θεσπίσει οι ίδιοι οι κρατούντες(η παρανομία, η διαφθορά και τα σκάνδαλα είναι στην ημερήσια διάταξη).
Ο παράγων άνθρωπος – κοινωνία όλο και περιθωριοποιείται με επακόλουθο την εξαθλίωση όλο και περισσότερων στρωμάτων του πληθυσμού, σε όλο πλέον τον κόσμο, και ταυτόχρονα την σταδιακή καταστροφή του ίδιου του πλανήτη.
Η φτώχεια η πείνα και οι αρρώστιες στην Αφρική και την Ασία, το δουλεμπόριο και το τεράστιο ρεύμα μετανάστευσης, η μόλυνση του περιβάλλοντος ( νέφος και καταστροφή του όζοντος στον αέρα, ρύπανση της θάλασσας, τοξικά και πυρηνικά απόβλητα στη στεριά ), οι μολυσμένες τροφές, η καταστροφή των δασών, η εξαφάνιση πολλών ειδών (με ανατροπή της ισορροπίας των οικοσυστημάτων), η πυρηνική απειλή, η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στις ανεπτυγμένες χώρες, η ανασφάλεια, το άγχος, η αυξανόμενη ανεργία, η γενικευμένη πορνεία, η μείωση των κοινωνικών παροχών, η δημιουργία σύγχρονων δούλων (το 8ωρο συνεχώς μεγαλώνει και οι κινέζοι εργάτες δείχνουν τραγικά το προς τα πού πάμε ), είναι οι βασικότερες συνέπειες της παγκοσμιοποίησης.
Συνέπειες της παγκοσμιοποίησης υφίστανται και οι ίδιοι οι κυρίαρχοι του συστήματος. Ζουν σε μία έντονη ανασφάλεια τόσο για τα υπάρχοντά τους και τις επιχειρήσεις τους (αγχωτική ανάπτυξη ή πτώχευση, διαρκής απειλή από χρηματιστηριακά παιχνίδια ), όσο και για τις ζωές τους. Βιώνουν τη δική τους ανελευθερία εγκλωβισμένοι σε χρυσό ΄΄κλουβί΄΄. Οι προσωπικές σχέσεις τους έχουν διαλυθεί πλήρως και ζουν σε μία πλήρη απομόνωση, υποψιαζόμενοι τους πάντες και τα πάντα και προσπαθούν να γεμίσουν το κενό τους με υλικά πράγματα. Είναι τραγικά «δυνατοί» αδύνατοι. Είναι δημιουργοί ενός Φρανκεστάïν που στρέφεται και ενάντιά τους.
Αυτή η παγκοσμιοποίηση με τις συνέπειές της είναι το οριακό στάδιο του καπιταλισμού που πλέον δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε την αναπαραγωγή του, αφού απειλεί με εξαφάνιση την ίδια τη ζωή. Η καταστροφή πλέον απειλεί όλους τους κατοίκους της γης αδιακρίτως. Αυτή είναι η τραγική μορφή της σημερινής «ισότητας», η τραγική κατάληξη αυτού του συστήματος που πλέον έχει σαπίσει .
3. Οικονομικές μορφές της παγκοσμιοποίησης
Από τα μονοπώλια των επί μέρους χωρών σταδιακά δημιουργήθηκαν οι πολυεθνικές, που απλώνονται σε όλο και περισσότερες χώρες. Η αρχική εθνική έδρα χρησιμεύει σαν εγγύηση και ΄΄μητρική αγκάλη΄΄ με κυβερνητική κάλυψη, για προστασία σε δύσκολες περιόδους και καταστάσεις (κρίσεις, χρεωκοπίες κ.λ.π.).
Το προβαλλόμενο οικονομικό μοντέλο του νεοφιλελευθερισμού, στοχεύει στην ιδιωτικοποίηση των πάντων και χρησιμοποιεί σαν επιχείρημα το πλεονέκτημα του υγιούς ανταγωνισμού. Ο ανταγωνισμός όμως όλο και περιορίζεται από την δράση των πολυεθνικών οι οποίες επιβάλουν πλέον τις τιμές από μόνες τους ή σε συνεργασία με άλλες ομοειδείς (Καρτέλ).Ο πραγματικός στόχος του νεοφιλελευθερισμού είναι να βάλει στη σφαίρα της κερδοσκοπίας τομείς που είχαν καθιερωθεί ως κοινωνικοί ή εθνικής ασφάλειας (υγεία, παιδεία, συγκοινωνίες, επικοινωνίες, ενέργεια κ.λ.π.). Οι τράπεζες πλέον παρεμβαίνουν σε όλους τους παραγωγικούς τομείς, όλο και περισσότερο σαν συνδιαχειριστές ή αποκλειστικοί διαχειριστές και λιγότερο σαν δανειστές. Επί πλέον επιδίδονται και σε δανεισμό κρατών σε συνδυασμό με κατασκευαστικές εταιρείες, που είναι υπό τον έλεγχό τους. Το χρηματιστήριο έχει παγκοσμιοποιηθεί και ο ρόλος του γίνεται όλο και περισσότερο παρασιτικός, απειλώντας να τινάξει στον αέρα την παγκόσμια καπιταλιστική ισορροπία. Οι τιμές των μετοχών δεν αντιστοιχούν στη δυναμικότητα των επιχειρήσεων μόνο, όπως παλιά, αλλά επηρεάζονται, σε διαρκώς αυξανόμενο βαθμό, από τεχνητές ελλείψεις ή προσφορές των μεγάλων ΄΄παικτών΄΄. Τεράστια ποσά διακινούνται από το ένα χρηματιστήριο στο άλλο. Δεν διστάζουν οι ΄΄παίκτες΄΄ να παίζουν και με τις τιμές των τροφίμων αδιαφορώντας για τις συνέπειες (υποσιτισμός και λιμοκτονία για ολόκληρους λαούς). Παράλληλα σε εθνικό επίπεδο το χρηματιστήριο έχει μετατραπεί σε μέσον για την συγκέντρωση και εν συνεχεία ιδιοποίηση από λίγους του όποιου οικονομικού πλεονάσματος των πολλών, που παλαιότερα το οδηγούσαν στις τράπεζες με την καμπάνια της αποταμίευσης.
Στις ανεπτυγμένες χώρες καταστρέφονται τα μεσαία στρώματα και πληθαίνουν τα κατώτερα, ενώ παράλληλα ανοίγει η ψαλίδα των εισοδημάτων των πολλών από εκείνα των λίγων .
Πολλαπλασιάζονται τα τυχερά παιχνίδια, με τη συμβολή του κράτους, για καλλιέργεια ελπίδων και αυταπατών και συγκράτηση της δυσαρέσκειας των πολλών.
Συνεχώς δημιουργούνται στους απλούς πολίτες καινούργια οικονομικά δεσμά με τις τράπεζες, που επιδίδονται σε επαχθή και επικίνδυνο για τους δανειολήπτες δανεισμό. Οι άνθρωποι βρίσκονται νωρίς χρεωμένοι για πραγματικές ή πλασματικές ανάγκες και περιορίζονται οι δυνατότητες να διαμαρτυρηθούν για ότι τους αφορά, αφού η απόλυση τους θα σημάνει αδυναμία πληρωμής των χρεών (εξώσεις, κατασχέσεις κ.λ.π.). Η ενδεχόμενη κατάσχεση ή φυλάκιση, σε περίπτωση μη εξόφλησης, δημιουργεί συνθήκες δουλοπαροικίας.
Οι ώρες εργασίας αντί να μειώνονται, με την αύξηση του κοινωνικού πλούτου, την αυτοματοποίηση και την χρήση των υπολογιστών, συνεχώς αυξάνονται και το οκτάωρο αποτελεί για τον ιδιωτικό τομέα παρελθόν.
Οι συλλογικές συμβάσεις επιδιώκεται στην πράξη να γίνουν ατομικές, για να μην υπάρχει έλεγχος στις εργασιακές σχέσεις και να μην μπορεί να υπάρξει συλλογική δράση.
Τα συνδικάτα σιγά - σιγά έχουν ενταχθεί πλήρως στη λογική του συστήματος (εν λευκώ εκπροσώπηση με γενικόλογες υποσχέσεις, δημιουργία ελίτ συνδικαλιστών ) και περιορίζονται σε συμβάσεις άσχετες με τις πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων και τίποτα περισσότερο. Έτσι βαθμιαία απαξιώνονται στη συνείδηση των τελευταίων οι οποίοι λειτουργούν σαν ανίσχυρες μονάδες.
Στις φτωχές χώρες οι πλουτοπαραγωγικές τους πηγές καταληστεύονται μέσω εξαγοράς ντόπιων ηγετών ή χορήγησης επαχθών δανείων που ένα μέρος τους εξοφλείται σε είδος και το υπόλοιπο δημιουργεί κατάσταση διαρκούς ομηρίας. Η γεωργική τους παραγωγή οδηγείται σε μονοκαλλιέργειες όπου οι σπόροι, τα φυτοφάρμακα και το προϊόν τους βρίσκονται στη διάθεση των πολυεθνικών που επιβάλλουν εκβιαστικά τους όρους τους. Το αποτέλεσμα είναι ο ντόπιος πληθυσμός να λιμοκτονεί και να οδηγείται μαζικά σε εσωτερική ή εξωτερικήμετανάστευση.
Στις χώρες αυτές επίσης μεταφέρονται οι κατασκευαστικές δραστηριότητες (εργοστάσια, εξοπλισμός) των πλούσιων χωρών για μεγιστοποίηση του κέρδους. Παντού υπάρχουν παραρτήματα πολυεθνικών που κινούν τα οικονομικά νήματα των χωρών αυτών και επιβάλλουν εργασιακές σχέσεις δουλείας με μεροκάματα, ωράριο και οι συνθήκες εργασίας εξοντωτικά . Τις σχέσεις αυτές προσπαθούν να τις αναγάγουν σε παγκόσμιο μοντέλο ΄΄μείωσης του κόστους΄΄. Μάλιστα χρησιμοποιούν στις μητροπόλεις την απειλή μεταφοράς της παραγωγής εκβιαστικά, για να πετύχουν υψηλότερα κέρδη και ανοχή. Έτσι το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζεί με εισόδημα μέχρι δύο (2) δολάρια την ημέρα.
Επακόλουθα αυτού του οικονομικού μοντέλου είναι τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας, που αφήνουν τεράστια περιθώρια στο κεφάλαιο να χειροτερεύει τους όρους εργασίας (μείωση αποδοχών, αύξηση ωρών εργασίας, περιορισμένη απασχόληση, ανασφάλιστη εργασία) και το φάσμα της ανέχειας ή της πείνας που απλώνεται σε περισσότερα στρώματα και λαούς (34.000 παιδιά πεθαίνουν από υποσιτισμό κάθε ημέρα στον κόσμο).
4. Πολιτικές μορφές της παγκοσμιοποίησης
H συγκέντρωση του παγκόσμιου πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια, οδηγεί σε πολιτικά σχήματα εξουσίας σε πλήρη εξάρτηση από τα οικονομικά κέντρα. Ακόμα πάρα πέρα οι ίδιοι οι οικονομικοί παράγοντες στελεχώνουν ή και μπαίνουν επί κεφαλής των πολιτικών κομμάτων.
Το πολιτικό μοντέλο που εξυπηρετεί καλύτερα την παγκοσμιοποίηση είναι εκείνο του δικομματισμού. Η εφαρμογή του στις ΗΠΑ λειτούργησε αποτελεσματικά για τη σταθερότητα του συστήματος, γιαυτό έγινε και εξαγώγιμο είδος. Εγκαταλείπεται σιγά-σιγά το μοντέλο των ανοιχτών ή καλυμμένων δικτατοριών, που δημιουργούσαν στη πορεία τους ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Γίνεται προσπάθεια να κυριαρχήσει παγκόσμια το αμερικανικό μοντέλο ‘’Δημοκρατίας’’. Δύο κόμματα με την ίδια κατά βάθος πολιτική, που διατηρούν ανέπαφες τις δομές του συστήματος και εξασφαλίζουν ΄΄σταθερότητα΄΄. Οι πολίτες ζουν με ψευδαίσθηση ελευθερίας και δημοκρατίας, και οι δυσάρεστες συνέπειες του συστήματος αποδίδονται εναλλάξ στα δύο κόμματα εξουσίας, τα οποία εκλέχτηκαν ΄΄ελεύθερα΄΄ από τους διαμαρτυρόμενους πολίτες. Δύο μεγάλα κόμματα που μονοπωλούν την εξουσία δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης του συστήματος. Δεν αφήνουν περιθώρια ούτε για τη δημιουργία άλλων ισχυρών κομμάτων, που θα δημιουργούσαν δύσκολες ισορροπίες και πιθανά ρήγματα στο σύστημα, ρήγματα επικίνδυνα για να ξεπηδήσει η κοινωνική οργή.
Το δικαίωμα του ΄΄εκλέγεσθαι΄΄ με τα δύο κόμματα, επειδή το προεκλογικό show είναι ακριβό, προϋποθέτει όλο και ψηλότερη οικονομική βάση των υποψηφίων (πλούσιοι υποψήφιοι) ή συναλλαγή με τα οικονομικά κέντρα (χρηματοδότηση). Το αποτέλεσμα είναι τα επιτελεία των κομμάτων αυτών να αποτελούνται από άτομα που είναι πλήρως ενταγμένα στο σύστημα, κατάλληλα για την εξυπηρέτησή του με παράλληλα τεράστια προσωπικά οφέλη .
Η αστική δημοκρατία έχει μετατραπεί σε ολιγαρχία, όπου τα περιθώρια επιλογής έχουν στενέψει και η δυνατότητα συμμετοχής στις διάφορες βαθμίδες της διοίκησης για τους πολλούς, είναι πρακτικά αδύνατη ( δεν υπάρχει ούτε χρόνος ούτε χρήμα).
Επίσης προωθούνται ή γίνονται ανεκτές και διάφορες μορφές ενώσεων χωρών(π.χ. Ευρωπαϊκή Ένωση, Αφρικανική Ένωση, Αραβικός Σύνδεσμος κ.λ.π.), που οι αποφάσεις τους στο πνεύμα της παγκοσμιοποίησης διευκολύνουν τις εθνικές κυβερνήσεις να περάσουν τα μέτρα τους, αφού τις αποστασιοποιούν από τις ευθύνες τους με δικαιολογίες όπως΄΄Είναι απόφαση της Ευρ. Ένωσης΄΄, ΄΄Διεθνείς υποχρεώσεις΄΄ κ.λ.π.
5. Κοινωνικές μορφές της παγκοσμιοποίησης
Στην εποχή του αχαλίνωτου κέρδους οι πάσης φύσεως κοινωνικές παροχές θεωρούνται ¨αντιοικονομικές¨ και βλαπτικές για την ανάπτυξη.
Οι τομείς της υγείας, της ασφάλισης, της πρόνοιας, της παιδείας κ.λ.π., χάνουν τον κοινωνικό τους χαρακτήρα και παραδίδονται στο ανεξέλεγκτο ιδιωτικό κεφάλαιο. Το πρόσχημα που χρησιμοποιείται είναι εκείνο του δημοσιοϋπαλληλικού μαρασμού. Το πρόσχημα αυτό πείθει γιατί το φαινόμενο είναι υπαρκτό. Είναι όμως δημιούργημα του ίδιου του συστήματος που λειτουργεί συγκεντρωτικά, διορίζει υπεράριθμους, με χαμηλό μισθό, απομονώνει τον εργαζόμενο από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων, τον αφήνει χωρίς ουσιαστικό έλεγχο και τον μετατρέπει σε ατομικιστή και ιδιοτελή, που την μικρή του εξουσία την χρησιμοποιεί για την αύξηση του προσωπικού του κέρδους, σε χρόνο (απουσίες, απραξία), ή σε χρήμα (χρηματισμός ή άλλη παράλληλη δουλειά). Δηλαδή τον οδηγεί στο να λειτουργεί με τη λογική του ίδιου του συστήματος. O νέος στόχος είναι οι συντάξεις (αφού έχει προηγηθεί η καταλήστευση των ταμείων), οι οποίες ελαττώνονται και παράλληλα αυξάνονται τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Είναι οικονομικότερος για το σύστημα ένας «γέρος» εργαζόμενος, που συντηρεί ένα άνεργο ή μερικά απασχολούμενο και μερικά αμειβόμενο παιδί, από έναν συνταξιούχο και έναν νέο εργαζόμενο με πλήρη απασχόληση και μισθό. Έτσι οδηγούνται οι εργαζόμενοι σταδιακά στην ιδιωτική ασφάλιση με όλη την ανασφάλεια που αυτό συνεπάγεται, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων.
Οι παροχές προς τις γυναίκες μητέρες, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες όλο και περιορίζονται στα όρια μιάς επίφασης πρόνοιας. Όποιος δεν είναι οικονομικά παραγωγικός, δηλαδή κερδοφόρος, απαξιώνεται και θεωρείται βάρος για το σύστημα.
6. Πολιτιστικές μορφές της παγκοσμιοποίησης
Το πολιτιστικό μοντέλο της παγκοσμιοποίησης είναι ο ωραιοποιημένος αμερικάνικος τρόπος ζωής. Αυτός προβάλλεται μέσω της τηλεόρασης και του κινηματογράφου. Το μοντέλο αυτό προβάλλει την αποθέωση του χρήματος, τον ατομικισμό, τη δύναμη επιβολής του ενός, την κομπίνα, την καταναλωτική μανία, τον κοσμοπολιτισμό, την ατομική εκτόνωση.
Η διαφήμιση έχει πάρει διαστάσεις νόμιμης συλλογικής απάτης και μέσον καλλιέργειας αυταπατών, επιβαρύνοντας τις τιμές των προïόντων με παρασιτικές δραστηριότητες. Θεοποιούνται οι λίγοι επώνυμοι (καλλιτέχνες, αθλητές) και τα αθλητικά ή καλλιτεχνικά γεγονότα έχουν μετατραπεί σε τεράστιες εμπορικές επιχειρήσεις, με θύματα και τους ίδιους τους καλλιτέχνες ή αθλητές, που τους σκοτώνουν οι εξοντωτικοί ρυθμοί, ο εύκολος πλουτισμός, η προβολή, η ΄΄λατρεία΄΄ των οπαδών, τα αναβολικά, τα ναρκωτικά, η ανία κ.ά. Οι τεράστιες αμοιβές των πρωταγωνιστών του πολιτισμού και του αθλητισμού είναι αποτέλεσμα αυτού του πολιτιστικού μοντέλου, που με τη σειρά τους το ενισχύουν
. Τα έργα τέχνης έχουν μετατραπεί σε τραπεζογραμμάτια για ιδιωτική αποταμίευση.
Αποθεώνεται ο πρωταθλητισμός και τα αθλήματα που επιτελούν το δοκιμασμένο από την ρωμαϊκή αυτοκρατορία ΄΄άρτος και θεάματα’’ ( Οι Ολυμπιακοί των ρεκόρ, το ‘’λαϊκό’’ ποδόσφαιρο και το μπάσκετ).
Ο αθλητισμός από άσκηση για όλους έχει μετατραπεί σε επάγγελμα για λίγους και οικονομική επένδυση για ακόμα πιο λίγους. Όπως στην πολιτική έτσι και στον αθλητισμό, για τους πολλούς η συμμετοχή έχει περιοριστεί στο να είναι παθητικοί οπαδοί, που όλο τους το δυναμικό εκτονώνεται στη νίκη της ομάδας και τη συντριβή των αντιπάλων με κάθε μέσον. Έτσι η προσπάθεια για βελτίωση των συνθηκών ζωής και η συμμετοχή στα κοινά έχει εκτραπεί σε φανατική ενασχόληση (πολλές αθλητικές εφημερίδες, ατέλειωτες εκπομπές, έξαλλη συμπεριφορά) για την επικράτηση της ομάδας. Το στραπατσαρισμένο υγιές ΄΄εγώ΄΄ (ατομικότητα-ιδιαιτερότητα) και το νεανικό δυναμικό βρίσκει διέξοδο στο διογκωμένο μεταλλαγμένο ΄΄Εγώ΄΄ της ομάδας.
Το πιο δυναμικό πολιτιστικό εργαλείο αυτού του παγκοσμιοποιημένου πνεύματος λάμψης, επιφάνειας, οπαδοποίησης, παθητικότητας, ιδιώτευσης και απομόνωσης είναι η τηλεόραση. Για αυτό το λόγο αν και καταχρεωμένη η ιδιωτική, δέχεται τις κρατικές οικονομικές ενισχύσεις.
Η εκπαίδευση όλο και περισσότερο παίρνει το χαρακτήρα συλλογής αποσπασματικών πληροφοριών, αντιγραφής προτύπων, μηχανικής αναπαραγωγής και εξεταστικού πρωταθλητισμού. Έτσι το περιεχόμενο της εκπαίδευσης αντί να είναι πλούσιο και πολύπλευρο είναι φτωχό, δογματικό και μονόπλευρο.
Η δημιουργικότητα και η κριτική σκέψη μέσα από την ελευθερία είναι η εξαίρεση, που καλλιεργείται από λίγους φωτισμένους δασκάλους. Ουσιαστική επικοινωνία δασκάλων-μαθητών δεν υπάρχει. Γιαυτό η εκπαιδευτική διαδικασία είναι βαρετή και αντιμετωπίζεται από το σύνολο των εκπαιδευομένων σαν αναγκαίο κακό.
Η επαφή με τη φύση, που εξανθρωπίζει και εναρμονίζει τον άνθρωπο με το περιβάλλον του, όλο και περιορίζεται, αφού πλέον και αυτό που κάποτε ήταν εύκολο έχει γίνει δυσεύρετο και ΄΄ακριβό΄΄. Οι τσιμεντουπόλεις απλώνονται κατατρώγοντας την φυσική ομορφιά. Τα ωραία, και με εύκολη πρόσβαση φυσικά τοπία λεηλατούνται από την τουριστική βιομηχανία, που τα ΄΄αξιοποιεί ΄΄ δημιουργώντας ευχάριστες τουριστικές οάσεις για τους λίγους και αποκλεισμό για τους πολλούς.
Η κυρίαρχη νοοτροπία και η σχετική ιδεολογία που προβάλλεται είναι ότι τα πράγματα κάπως έτσι ήταν πάντα, δεν μπορούν να αλλάξουν και για ό,τι άσχημο φταίει η κακή φύση του ανθρώπου.
7. Μια άλλη παγκοσμιοποίηση γεννιέται
Παράλληλα με την παγκοσμιοποίηση αυτή από τα πάνω, γεννιέται σιγά-σιγά και μία άλλη, αυτή από τα κάτω. Δεν επιβάλλεται, είναι αυθόρμητη. Σπάει σύνορα και προκαταλήψεις. Πηγαίνει πέρα από τα τείχη που έχτισαν οι διακρίσεις κάθε είδους (φυλετικές, φύλλου, ταξικές, εθνικές, ιδεολογικές, θρησκευτικές κ.λ.π.). Ξεφεύγει από τη νοοτροπία τη στενά ‘’ατομική’’(του όποιου ατόμου-ομάδας) και γίνεται συλλογική και πανανθρώπινη. Το νέο κοινωνικό φύτρο είναι ο άνθρωπος δημιουργός, που βλέπει τους άλλους και τη φύση ‘’ως εαυτόν΄.΄
Όλο και περισσότερο γίνεται κατανοητό βιωματικά, με τραγικό πλέον τρόπο, ότι οποιαδήποτε στάση και σχέση εκμετάλλευσης, επιβολής, αυθεντίας ή συμμόρφωσης , είναι καταστρεπτική τόσο για αυτόν που επιβάλλει, καθοδηγεί ή ΄΄πείθει΄΄, όσο και για αυτόν που τα υφίσταται. Ο πρώτος συγκεντρώνοντας πνευματική ή υλική δύναμη αποκόβεται από τους πολλούς και γίνεται αλαζονικός και εξουσιαστικός και συνεπακόλουθα συντηρητικός, που βασικά φροντίζει μόνο για την πλεονεκτική του θέση. Και παραπέρα γίνεται φρένο για την εξέλιξη του ανθρώπου και της κοινωνίας. Ο δεύτερος μετατρέπεται σε άκριτο οπαδό, άβουλο όν, που αναζητά και αποθέτει την ασφάλεια του και την ύπαρξή του στον ‘’αρχηγό’’, αγνοώντας και παραχωρώντας τις δημιουργικές του δυνάμεις. Και οι δύο στο τέλος δημιουργούν μια σχέση αρρωστημένης αλληλεξάρτησης και ανελευθερίας.
Η υλική βάση για την ανάπτυξη αυτής της άλλης παγκοσμιοποίησης υπάρχει. Είναι η δυναμικότητα της τεχνολογικής ανάπτυξης και ο τεράστιος πλούτος που έχει δημιουργηθεί (ικανός να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες όλης της ανθρωπότητας), η ταχεία ανταλλαγή της τεχνογνωσίας , η δυνατότητα πληροφόρησης, γνώσης και επικοινωνίας χωρίς φραγμούς, και η επαφή των λαών από τη διευρυνόμενη μετανάστευση και τον τουρισμό. Παράλληλα η πνευματική βάση είναι η τεράστια εμπειρία που αποκτήθηκε τους δύο τελευταίους αιώνες από τις ΄΄εφόδους στον ουρανό΄΄.
Δέκτες και φορείς αυτού του αέρα της αλλαγής είναι εκείνοι που υφίστανται σκληρότερα τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης: Η νεολαία (με τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας), οι μετανάστες, οι μειονότητες, οι απολυμένοι, τα στρώματα που χάνουν κάποια οικονομική επάρκεια που είχαν, και τέλος οι λαοί που λιμοκτονούν ή που οι χώρες τους βρίσκονται στα όρια της χρεωκοπίας. Επίσης φορείς είναι το υγιές τμήμα του παλιού προοδευτικού κινήματος που δεν έχασε την ευαισθησία του και την διάθεσή του να προσφέρει, για μια κοινωνία δίκαιη, με ελευθερία, χωρίς βία, εκμετάλλευση και καταπίεση. Είναι εκείνοι που είδαν να καταρρέουν θεσμοποιημένες ιδεολογίες. Είναι οι εκείνοι που ξεφεύγουν από τη λογική της επιβολής των πεποιθήσεων τους για το ΄΄καλό΄ των άλλων και τη δική τους ΄΄δικαίωση΄΄.
8. Η ανάγκη υπέρβασης της σημερινής κατάστασης
Τα οικονομικά –πολιτικά μοντέλα που κυριαρχούν τα τελευταία 90 χρόνια είναι το καπιταλιστικό και το σοσιαλιστικό ανατολικού τύπου. Και τα δύο έχουν το κοινό χαρακτηριστικό, ότι η πολιτική και οικονομική εξουσία βρίσκεται στα χέρια λίγων, επώνυμων ιδιοκτητών ή κρατικών διαχειριστών.
Αφετηρίες των δύο μοντέλων ήταν η Γαλλική (1789) και η Ρωσική (1917) επανάσταση. Επιβλήθηκαν πολιτικά από κάποιες ομάδες που συμμετείχαν πρωταγωνιστικά στην επανάσταση( Ιακωβίνοι, μπολσεβίκοι ). Διαμόρφωσαν ένα δόγμα άλλοτε ελαστικό και άλλοτε άκαμπτο και το επέβαλαν με τη βοήθεια μεγάλου τμήματος της κοινωνίας, στο σύνολο της, με ηθική υποταγμένη στο ‘’ο σκοπός αγιάζει τα μέσα’’. Οι σκοποί και των δύο ήταν για την εποχή τους προοδευτικοί. Εκφράσανε τον καιρό εκείνο, σε κρίσιμες στιγμές, τους πιο καταπιεσμένους και εξαθλιωμένους. Την ανάγκη τους για ψωμί και ελευθερία Οι θεσμοί που ακολούθησαν όμως δεν εξασφάλισαν την διατήρηση αυτής της αρχικής πολιτικής κατάστασης μιας επαναστατημένης κοινωνίας. Εστιάσανε στο ‘’ψωμί’’ και ξεχάσανε την ελευθερία. Έτσι σταδιακά με τις κατάλληλες προσαρμογές, έγινε ο αποκλεισμός των πολλών από την ενεργή συμμετοχή στο πολιτικό και το ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι. Σημερινή τους κατάληξη είναι το δικομματικό και το μονοκομματικό μοντέλο, και τα δύο με ολιγαρχικό περιεχόμενο Θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά;
Εάν το μέσο επίπεδο συνειδητότητας της κοινωνίας και η υλική πραγματικότητα προσδιορίζουν και τις λύσεις που δίνονται τότε η απάντηση είναι όχι.
Σημασία όμως έχει να σταθούμε στο τώρα. Να εντοπίσουμε τα αίτια της παθογένειας του σημερινού γίγνεσθαι και να το υπερβούμε εφόσον υπάρχουν οι προϋποθέσεις.
Σήμερα οι θεσμοί και το σύστημα έχουν θεοποιηθεί. Έχουν αναχθεί σε αιώνιες αμετακίνητες αξίες και το κυρίαρχο πολιτικό αξίωμα είναι το ’’αποφασίζουμε πριν από σας για σας, αφού μας έχετε εκλέξει’’. Η γνώμη και η συμμετοχή του απλού πολίτη θεωρείται άχρηστη έως επικίνδυνη, και γιαυτό εξουδετερώνεται και αποκλείεται από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων με κάθε τρόπο ‘’δημοκρατικό’’ ή μη. Σε όλες τις βαθμίδες της εκπροσώπησης από το σωματείο ,το Δήμο, μέχρι και την κυβέρνηση λειτουργεί η εκπροσώπηση ΄΄εν λευκώ΄΄, με ολοένα ασαφέστερες δεσμεύσεις των υποψήφιων εκπροσώπων.
Όλα γίνονται εν ονόματι του λαού αλλά χωρίς τον λαό, εν ονόματι της τάξης αλλά η αταξία αυξάνεται, εν ονόματι μίας μελλοντικής ευμάρειας αλλά η λιτότητα διευρύνεται, εν ονόματι της ελευθερίας αλλά ο Μεγάλος Αδελφός παίρνει σάρκα και οστά.
Η τεράστια πλειοψηφία της ανθρωπότητας, περισσότερο βιωματικά και ενστικτώδικα και λιγότερο συνειδητά, νοιώθει ότι και τα δύο μοντέλα δεν την εκφράζουν. Ωστόσο είναι παγιδευμένη στο δίλημμα που της βάζουν τα μπλοκ εξουσίας: ‘’ή το ένα μοντέλο ή το άλλο’’. Αυτό που αναδύεται σιγά-σιγά όμως είναι η διάθεση ‘’ούτε το ένα ούτε το άλλο’’.
Αλλά τότε τι;
Η απάντηση στο ερώτημα για να είναι ρεαλιστική και πραγματοποιήσιμη, και να ξεφεύγει από τη σφαίρα του ιδεατού και απραγματοποίητου (ουτοπικού, όπως στο παρελθόν ), θα πρέπει να παίρνει υπόψη της τη σημερινή υλική και πνευματική πραγματικότητα και τη δυναμική της. Και το βασικότερο η απάντηση θα πρέπει να απασχολήσει τον καθένα χωριστά. Εφαρμογή και αξία θα έχουν εκείνες οι απαντήσεις, που θα προέρχονται από την τεράστια πλειοψηφία των πολιτών και θα είναι υλοποίηση και προϊόν ελεύθερης επιλογής, συναπόφασης, δράσης και όχι αποτέλεσμα επιβολής. Ελεύθερης συνδιαμόρφωσης και όχι συμμόρφωσης (σε μια αυθεντία, άτομο ή ομάδα).
Οι πρακτικές, για να έχουν αξία, θα πρέπει να εφαρμόζονται κατ’αναλογία από τον καθένα ατομικά άμεσα, και να διευρύνονται μέχρι την κλίμακα της κοινωνίας μέσα από συλλογικές διαδικασίες όλο και ευρύτερες. Θα πρέπει οι απαντήσεις -πρακτικές να αφορούν τις σχέσεις των ανθρώπων:
α) με τον εαυτό τους(αυτοσυνείδηση για κίνητρα, σκέψεις, επιθυμίες, παγιωμένες ιδέες),
β)με τους άλλους (συγκρίσεις, αλαζονεία, υποτίμηση κ.λ.π.),
γ)με τα υλικά πράγματα (ταύτιση με αντικείμενα, χρήμα, περιουσία κ.λ.π.),
δ)με την παραγωγική διαδικασία (ενεργός συμμέτοχος ή παθητικός εντολοδόχος, ανάπτυξη στην υπηρεσία του ανθρώπου ή του κέρδους κ.λ.π.),
ε)με το φυσικό περιβάλλον (καταπατητές-βιαστές της φύσης ή μέρος ενός ζωντανού οργανισμού και συνύπαρξη με σεβασμό),
στ)με τη διανομή του παραγόμενου πλούτου (κάλυψη πραγματικών αναγκών όλων ή μόνο των ΄΄ικανών΄΄),
ζ)με τους άλλους λαούς (όλοι είμαστε πρώτα απ΄όλα άνθρωποι ή κάποιοι λαοί είναι εκλεκτοί;).
Παρακάτω επιχειρείται να δοθούν κάποιες απαντήσεις, σαν συμβολή στον προβληματισμό για την υπέρβαση της σημερινής κατάστασης, που πλέον αγγίζει τα όρια αντοχής του ανθρώπινου είδους.
Α. Οικονομία Η διαχείριση των δυνάμεων της παραγωγής και η διανομή του παραγόμενου πλούτου θα πρέπει να αλλάξουν παίρνοντας υπόψη :
α) την ύπαρξη του τεράστιου αυτοματοποιημένου παραγωγικού δυναμικού, που γίνεται ακόμα μεγαλύτερο εάν ενταχθεί σε αυτό και το γιγαντιαίο δυναμικό παραγωγής οπλικών συστημάτων.
β) την ύπαρξη τεράστιου οικονομικού αποθέματος μετά την έκρηξη των αυτοματοποιημένων δυνάμεων της παραγωγής, κυρίως τα τελευταία 50 χρόνια (οι καταθέσεις σε off shore εταιρείες είναι περίπου 12 τρις. δολάρια, ποσό ικανό για την επίλυση του υποσιτισμού για 400 χρόνια, από στοιχεία του ΟΗΕ
γ)τη σταδιακή αντικατάσταση, που έχει συντελεστεί, του δημιουργικού ιδιοκτήτη της πρώτης φάσης του καπιταλισμού από τον παρασιτικό χρηματιστηριακό διαχειριστή κεφαλαίων.
δ) ότι η διαχείριση των μονάδων παραγωγής γίνεται από μια καλά αμειβόμενη τεχνοκρατική ομάδα και όχι από τους ιδιοκτήτες-μετόχους.
ε) τα τεράστια αυξανόμενα νούμερα της ανεργίας.
στ) το ανεβασμένο μορφωτικό επίπεδο μίας όλο και αυξανόμενης μερίδας του πληθυσμού.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι όχι μόνο είναι δυνατή αλλά επιβάλλεται μια αλλαγή στη διαχείριση των παραγωγικών δυνάμεων. Η αλλαγή θα έχει σαν άξονες:
α) τη συμμετοχή των εργαζόμενων στα κέντρα λήψης των αποφάσεων (με συνέπεια την αύξηση του ενδιαφέροντος, της δημιουργικότητας άρα και της παραγωγικότητας, προς όφελος τους υλικό και πνευματικό).
β) την ύπαρξη του ελεγχόμενου κέρδους σαν κίνητρου ανάπτυξης για όσο καιρό το πνευματικό και το υλικό επίπεδο της ανθρωπότητας θα το έχει ανάγκη.
Τα κίνητρα της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι η επιβίωση, το κέρδος, η δημιουργικότητα, και οι ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Σε κάθε εποχή και στάδιο ανάπτυξης ένα από τα τέσσερα κίνητρα έχει τον αποκλειστικό ή τον κυρίαρχο ρόλο και τα άλλα συνυπάρχουν. Μια κοινωνία όπως η σημερινή, που μπορεί να λύσει ή αλλού έχει λύσει το πρόβλημα της επιβίωσης, θα πρέπει σιγά-σιγά να περιορίζει το κίνητρο του κέρδους, που ανταποκρίνεται σε μια κατώτερη βαθμίδα οικονομικής κοινωνικής και πνευματικής ανάπτυξης και να προσανατολίζεται στην ανάδειξη της δημιουργικότητας και εκείνο της κάλυψης των κοινωνικών αναγκών σε κυρίαρχους άξονες.
γ)την ελάττωση των ωρών εργασίας ώστε να εξαφανιστεί η ανεργία και να αυξηθεί ο ελεύθερος χρόνος για τις άλλες δραστηριότητες.
δ) την ορθολογική διανομή του παραγόμενου πλούτου ( σήμερα οι 200 μεγαλύτερες ιδιωτικές περιουσίες αντιστοιχούν στα εισοδήματα του 47% των κατοίκων της γής).
Η κατώτερη αμοιβή θα πρέπει να είναι ικανή για μια αξιοπρεπή διαβίωση, κοινωνικά συμφωνημένη, άρα και αποδεκτή. Από εκεί και πάνω η αμοιβή θα είναι ανάλογη με το προσφερόμενο έργο με συντελεστές πάλι από κοινού συμφωνημένους σε κοινωνικό επίπεδο . Η ψαλίδα ανάμεσα σε ανώτερη και κατώτερη αμοιβή δεν θα πρέπει να δημιουργεί συνθήκες διαβίωσης για τους λίγους εντελώς ξένες από εκείνες των πολλών, γιατί διαφορετικά έχουμε την αποξένωση των λίγων από τον κοινωνικό ιστό και το σπάσιμο της συνοχής του, με όλες τις συνέπειες. Απαραίτητη προϋπόθεση για μια κοινωνία συνεκτική με αλληλοσεβασμό και αλληλεγγύη: η εργασία και ο τρόπος ζωής του καθενός να είναι είναι εξασφαλισμένο δικαίωμα και αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής και όχι ζήτημα τύχης, αναγκαστικής λύσης ή επιβολής.
Τα παραπάνω, συνολικά, δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν σε μία μόνο χώρα, γιατί κάτω από την πίεση του διεθνούς ανταγωνισμού θα κατέρρεε. Η παγκοσμιοποίηση απαιτεί και παγκοσμιοποιημένες λύσεις (τουλάχιστον στις πιο ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες γιατί οι άλλες είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουν ) Τώρα πλέον υπάρχουν δυνατότητες και παραδείγματα διευρυμένων διεθνών συνεννοήσεων, συνεργασιών και κανονισμών. Για παράδειγμα όπως έχουν συμφωνηθεί διεθνείς κανονισμοί πιστοποίησης ISO για την ποιότητα των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής, θα μπορούσαν να περιλάβουν, οι κανονισμοί, απαραίτητες συνθήκες εργασίας, ελάχιστη αμοιβή σε σχέση με το κόστος διαβίωσης κ.λ.π. για να παίρνει έγκριση διάθεσης το παραγόμενο προϊόν.
Β. Πολιτική Το πολιτικό σκηνικό που θα πρέπει να διαμορφωθεί για να ανταποκριθεί στις οικονομικές προτάσεις που προαναφέρθηκαν θα καθοριστεί και από τα εξής δεδομένα και παραμέτρους:
α) Τα πολιτικά κόμματα, κυρίως τα κόμματα εξουσίας, έχουν απαξιωθεί στη συνείδηση των ανθρώπων σαν φορείς υγιούς διαχείρισης και αλλαγής . Το κύριο μέλημά τους είναι η εξουσία σαν αυτοσκοπός ή σαν μέσον πλουτισμού ή και τα δύο. Η οικονομική και πολιτική εξουσία τείνουν να συνενωθούν. Η ψήφος ολοένα και περισσότερο είναι αρνητική προς το τελευταίο κυβερνόν κόμμα και όχι θετική για το άλλο που θα το διαδεχτεί ( και πάλι ξανά τα ίδια επαναλαμβάνονται σε μια εκβιαστική διαδικασία με την απειλή ακυβερνησίας ). Παράλληλα αυξάνεται η αποχή και το λευκό, με αποτέλεσμα να κυβερνούν κόμματα με την άνευρη ψήφο μιάς μειοψηφίας.
β)Σε μια κοινωνία ελεύθερων εργαζόμενων δημιουργών θέση έχει μόνο η συμμετοχική άμεση δημοκρατία σε όλα τα επίπεδα, με θεσμούς εκπροσώπησης ευέλικτους ( όπου είναι αναγκαίο να υπάρχουν ) . Θεσμούς που ενώνουν, συσπειρώνουν και δεν αποξενώνουν, και εκπροσώπους ελεγχόμενους, ανακλητούς, με διαχειριστική και όχι εξουσιαστική υπόσταση. Οι εκπρόσωποι πρέπει να είναι προσωρινοί διαχειριστές πολύ συνειδητοί για τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις, διατεθειμένοι να είναι πρωτοπόροι στις θυσίες και όχι στις απολαβές. Μια κοινωνία ελεύθερα συνεργαζόμενων πολιτών που συναποφασίζουν δεν έχει ανάγκη από επαγγελματίες διαμεσολαβητές και ΄΄ισόβιους΄΄ εκπροσώπους(πολιτικούς). Η ύπαρξη ελεύθερου χρόνου και η επιστροφή στα κοινά δημιουργεί πολίτες με υπευθυνότητα, αμοιβαίο σεβασμό και ικανότητα διαχείρισης. Και παράλληλα εκπροσώπους, εναλλασσόμενους, διαρκώς ελεγχόμενους και ανακλητούς. Η εκπροσώπηση έτσι μετατρέπεται σε κοινωνική προσφορά και όχι σε μέσο προβολής, παράνομου πλουτισμού και επιβολής. Η ουσιαστική αμοιβή των εκπροσώπων θα είναι η ικανοποίηση που νοιώθει κανείς όταν κάνει κάτι για το ΄΄εμείς΄΄ ξεφεύγοντας από το απομονωτικό και επικίνδυνο σκέτο ΄΄εγώ΄΄.
γ) Η υλική βάση της άμεσης δημοκρατίας σήμερα υπάρχει. Είναι αφ΄ενός οι ηλεκτρτρονικοί υπολογιστές με το διαδίκτυο (μπορούν να εξασφαλίσουν πληροφόρηση, επικοινωνία και άμεση ψηφοφορία) και αφ΄ετέρου ο διαθέσιμος χρόνος, που σήμερα μπορεί να εξασφαλιστεί με την μείωση των ωρών εργασίας ( η υλική βάση, της περίφημης για την εποχή της, Αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν αφ’ενός οι δούλοι, οι γυναίκες στο σπίτι και η μικρή παραγωγή, για την ύπαρξη ελεύθερου χρόνου στους Αθηναίους πολίτες, και αφ’ετέρου η μικρή αριθμητικά κοινωνία για την άμεση συμμετοχή ).
Γ. Θεσμοί Μια ριζική αλλαγή στο οικονομικό και το πολιτικό πεδίο προϋποθέτει και συνεπάγεται ταυτόχρονη αλλαγή και σε κρίσιμους θεσμούς.
α) Ιδιοκτησία-Κληρονομιά. Σε μια κοινωνία ελεύθερων δημιουργών το ατομικό δημιούργημα ανήκει πρώτα στον δημιουργό του και μετά στην κοινωνία ολόκληρη. Δεν έχουν θέση παρασιτικές καταστάσεις όπως η ιδιοποίηση πραγμάτων από μη δημιουργούς, που είναι οι κληρονόμοι. Η κατάργηση της κληρονομιάς θα έχει σαν συνέπεια ο κάθε ένας να δημιουργεί σε κλίμακα φυσιολογική και όχι αφύσικη, όπως σήμερα, σπαταλώντας τη ζωή του και τα διαθέσιμα υλικά μέσα για να εξασφαλίσει΄΄ανίκανους΄΄ ανασφαλείς κληρονόμους. Η κοινωνική συνοχή θα παραμερίσει την ανασφάλεια και ο άνθρωπος θα χαίρεται το σήμερα δημιουργώντας για τις πραγματικές ανάγκες του. Η ζωή από μαρτύριο για τους πολλούς και λαχείο για τους λίγους, θα γίνει ένα πανηγύρι για όλους. Παρόμοια και το συλλογικό δημιούργημα ανήκει στην κοινωνία και δεν μπορεί να το ιδιοποιείται ο ιδιώτης. Τα μέσα παραγωγής-επιχειρήσεις περνούν σταδιακά σε κοινωνικό (αποκεντρωμένο)και όχι κρατικό (συγκεντρωτικό-γραφειοκρατικό ) έλεγχο. Οι επιχειρήσεις πάρα πέρα θα συντονίζονται μεταξύ τους στη βάση των κοινωνικών αναγκών.
β) Γάμος-Οικογένεια-παιδιά. Απελευθέρωση της συνύπαρξης δύο ανθρώπων από κάθε κοινωνική και οικονομική σύμβαση και ελεύθερη επιλογή του τρόπου που θα συνυπάρξουν. Ο καθένας επιλέγει το σχήμα που ανταποκρίνεται στο βαθύτερο είναι του. Κανείς δεν είναι ιδιοκτησία κανενός και κανένας φορέας δεν μπορεί να καθορίσει ή επιβάλει ένα παραδεκτό σχήμα. Η οικογένεια δεν θα πρέπει να είναι το κλειστό σημερινό σχήμα της πλήρους αυθαιρεσίας, της αμοιβαίας καταπίεσης αλλά και της εξαντλητικής επιβάρυνσης κάποιων (ιδίως των γυναικών). Θα πρέπει να μετατραπεί σε πρώτο σχολείο ελευθερίας, αλληλεγγύης, αλληλοσεβασμού και κοινωνικής ένταξης. Ανοιχτός πυρήνας στην κοινωνία και όχι ανταγωνιστικό γκέτο, που αναπαράγει άτομα υποταγμένα ή εξουσιαστικά, δηλαδή ανελεύθερα, αλλά κατάλληλα για τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος. Τα παιδιά δεν θα είναι ιδιοκτησία κανενός. Την φροντίδα τους θα έχουν πρώτα οι γονείς, αλλά με την ουσιαστική βοήθεια της κοινωνίας (σε επίπεδο τοπικό και όχι απρόσωπο κεντρικό ), έτσι ώστε να είναι εξασφαλισμένα σε κάθε περίπτωση από γονικές ή κοινωνικές αυθαιρεσίες ή εγκατάλειψη.
γ) Θρησκεία. Διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους και αποδοχή στην πράξη της ισότιμης ύπαρξης των θρησκειών σαν ελεύθερων πνευματικών επιλογών, η ύπαρξη των οποίων, τόσο πνευματικά όσο και υλικά, στηρίζεται στους πιστούς τους και μόνο. Το να πιστεύει κάποιος ή όχι είναι προσωπική του υπόθεση, που δεν πρέπει να αλλοιώνεται από την κρατική παρέμβαση και υποστήριξη ή απαγόρευση.
δ) Παιδεία. Τα βασικά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποιημένης παιδείας είναι :
1) η μετάδοση και αναπαραγωγή έτοιμων ιδεών και απόψεων μέσω της συσσώρευσης γνώσεων-πληροφοριών.
2) η συμμόρφωση εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων σε κατευθύνσεις από τα πριν δοσμένες χωρίς ελευθερία παρέκβασης και επιλογών.
3) η αποκοπή του παιδιού από τη φύση του ( κίνηση ) και από τη φύση.
4) η έλλειψη προσωπικής σχέσης και συνεργασίας δασκάλων – μαθητών, όσο μεγαλώνει η βαθμίδα της εκπαίδευσης, και η δημιουργία σχέσης εντολέα – εντολοδόχου.
5) η αποσπασματική, μονόπλευρη παιδεία με μοναδικό στόχο την εξειδίκευση. Δεν αντιμετωπίζεται ο άνθρωπος σφαιρικά με όλες τις ανάγκες του πνευματικές και υλικές, για να μπορεί να ζει ολοκληρωμένα την ύπαρξη και την ομορφιά της ζωής.
6) Δεν εξετάζονται οι ιδιαιτερότητες και οι κλίσεις του κάθε παιδιού αλλά αντιμετωπίζονται όλα σαν μια ομοιογενής μάζα που πρέπει να αποθηκεύσει μια ορισμένη ποσότητα γνώσεων.
7) Δεν καλλιεργείται το δικαίωμα στη διαφωνία, τόσο σημαντικό στη φάση της εφηβείας και όχι μόνο.
Γιαυτό σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης το σχολείο είναι βαρετό. Τα χαρακτηριστικά αυτά ωθούν στη δημιουργία ανελεύθερων ανθρώπων, αυτοματοποιημένων, που δεν αμφισβητούν γόνιμα δεδομένες αλήθειες και δεν είναι δημιουργοί αλλά μιμητές και αντιγραφείς καθιερωμένων προτύπων.
Οι απόπειρες του Summerhill στην Αγγλία, της Μπαρμπιάνκα στην Ιταλία, των σχολείων που ίδρυσε ο Ταγκόρ στην Ινδία κ.ά. (απόπειρες μικρού βεληνεκούς λόγω αρνητικού περιβάλλοντος) πρέπει να μελετηθούν, γιατί ήταν στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από τη σημερινή. Αποσκοπούσαν στην παροχή ελεύθερης και δημιουργικής παιδείας με δασκάλους και μαθητές σε σχέση αλληλοσεβασμού και αλληλοεκπαίδευσης. Προς μια τέτοια κατεύθυνση θα πρέπει να στραφεί το εκπαιδευτικό σύστημα, όπου η ειδίκευση θα ακολουθεί, ενώ θα προηγείται η πολύπλευρη παιδεία με προσανατολισμό την αναπτυγμένη κοινωνική και φυσική ευαισθησία και την απελευθέρωση της δημιουργικότητας και της πρωτοτυπίας του καθένα .
Η παιδεία πρέπει να γίνει βασική ανάγκη, δικαίωμα και συστατικό της ύπαρξης και σαν τέτοιο κοινωνικό αγαθό θα πρέπει να εξασφαλίζεται δωρεάν σε όλους.
ε) Επιστήμη-έρευνα. Η ανελεύθερη και μονοδιάστατη παιδεία και κοινωνία βρίσκει την έκφρασή της και στην επιστήμη. Ο ΄΄ορθός λόγος΄΄ η αποθέωση της πειραματικής επιβεβαίωσης, τα ΄΄άμεσα αποτελέσματα΄΄, το ‘’θαυματουργό χάπι΄΄ κλπ είναι ο πυρήνας της λογικής της κυρίαρχης επιστήμης. Απορρίπτονται αλαζονικά και δογματικά (αντιεπιστημονικά) διαφορετικοί τρόποι προσέγγισης της πραγματικότητας, που έχουν να κάνουν με την επισταμένη παρατήρηση και καταγραφή φαινομένων και ανθρώπινων λειτουργιών, που έγιναν επί σειρά αιώνων από στοχαστικούς ανθρώπους με ιδιαίτερες ικανότητες (αρχαίοι Έλληνες, Κινέζοι, Ινδοί, Άραβες κ.λ.π.). Η διατύπωση ΄΄οριστικών΄΄ αληθειών και η συνεχής διάψευσή τους καθώς και η επανειλημμένη αναίρεση της ΄΄γραμμικής ΄΄ λογικής αίτιου και αιτιατού, θα πρέπει να οδηγήσουν την επιστήμη στο να αγκαλιάσει παραδοσιακές και μη, υπερβατικές και πραγματιστικές προσεγγίσεις της πραγματικότητας, χωρίς αποκλεισμούς. Η επιστήμη θα ελέγχει την παράδοση αλλά και η παράδοση την επιστήμη με αμοιβαία εκτίμηση και παραπέρα σεβασμό και των δύο στη φύση και τον άνθρωπο. Η έρευνα σήμερα βρίσκεται κυρίως στα χέρια των μεγάλων ιδιωτικών εταιριών και τα αποτελέσματά της ΄΄φιλτράρονται΄΄ με κριτήριο το ‘’τι αποφέρει μεγαλύτερο κέρδος’’. Έτσι σημαντικές εφευρέσεις στην κατεύθυνση περιβαλλοντικών λύσεων, προσιτών από τους πολλούς, παραμένουν στα συρτάρια. Η έρευνα θα πρέπει να γίνει στοιχείο της κοινωνίας για την αναβάθμιση της ζωής.
στ) Επάγγελμα-κοινωνικός μισθός. Η ελεύθερη επιλογή επαγγέλματος ανάλογα με την κλίση του καθενός είναι προϋπόθεση μιάς ελεύθερης κοινωνίας. Γιαυτό θα πρέπει να υπάρχει οικονομική ανεξαρτησία των νέων από τους γονείς τους μετά τα 18. Να εξασφαλίζεται, για το απαραίτητο, συμφωνημένο κατά περίπτωση, διάστημα (σπουδές, εξειδίκευση, κ.λ.π.), στέγη και έξοδα διαβίωσης (κοινωνικός μισθός) μέχρι την έναρξη της κανονικής εργασίας.
Η εργασία εν συνεχεία θα είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής και σαν τέτοια θα αποτελεί έκφραση του δημιουργικού δυναμικού. Δεν θα είναι άμεση ή έμμεση επιλογή των γονιών ή προïόν στενών οικονομικών κριτηρίων. Θα είναι παράγων ζωτικότητας και όχι αγγαρεία. Παράγων προσφοράς και όχι καταδίκη για την επιβίωση. Θα είναι απαλλαγμένη από την κατ’ανάγκη συμμόρφωση (σημερινός ιδιωτικός τομέας ) ή την παρασιτική νοοτροπία του βολέματος και της (μη δημιουργικής) μονιμότητας(σημερινός δημόσιος τομέας σε Δυτικές κοινωνίες ή εφαρμοσμένο σοσιαλιστικό μοντέλο στις Ανατολικές χώρες).
ζ) Υγεία. Η πρώτη ελευθερία του ανθρώπου είναι η ελευθερία της ύπαρξης του. Αυτή πρέπει να εξασφαλίζεται ισότιμα και δωρεάν για όλους. Θα πρέπει να δοθεί βάρος στην προληπτική ιατρική, που προϋποθέτει ανθρώπους ενημερωμένους και ενεργητικούς, που παρατηρούν και φροντίζουν τη σωματική και πνευματική τους υγεία, σε δημιουργική συνεργασία με τους ειδικούς, και δεν είναι παθητικοί αποδέκτες γνωματεύσεων και φαρμάκων.
Επίσης ο προσανατολισμός της ιατρικής θα πρέπει να είναι προς την κατεύθυνση της αναζήτησης και θεραπείας των αιτίων και όχι των συμπτωμάτων των ασθενειών.
9. Από πού να αρχίσουμε
Η απάντηση για να έχει αξία θα πρέπει να δοθεί από τον καθένα. Εκείνο που έχει σημασία είναι να αρχίσουμε τώρα. Η ίδια η ζωή θα μας δείχνει τα βήματα που μπορούμε να κάνουμε κάθε φορά.
Δεν υπάρχει δρόμος για να μας τον δείξει κάποιος ΄΄φωτισμένος΄΄ άνθρωπος ή κάποια ΄΄φωτισμένη΄΄ ηγεσία, γιατί αυτός θα είναι ο δικός τους δρόμος, ένα δογματικό σχήμα και όχι μια ζωντανή αλήθεια.
Οι δρόμοι οι εξ αποκαλύψεως δημιουργούν στρατιές ανελεύθερων ανθρώπων, που χρησιμοποιούν κάθε μέσον, για να επιβάλλουν τον στόχο που τους υπέδειξε κάποιος άλλος και στον οποίο στρατεύονται διευρύνοντας το΄΄ εγώ΄΄ τους. Έτσι γεννιέται ο φανατισμός με κυρίαρχη αρχή ΄΄ο σκοπός αγιάζει τα μέσα΄΄, που έχει καταστρέψει εκατομμύρια ανθρώπους και υλικά δημιουργήματα. Έχει πια αποδειχθεί, με τραγικό τρόπο, ότι τα μέσα εμπεριέχουν και προσδιορίζουν τελικά τον σκοπό.
Αν υπάρχει μια γενική αλήθεια που την επιβεβαιώνει η ίδια η ζωή αυτή είναι ότι ‘’τίποτα δεν είναι δεδομένο για πάντα’’ ή όπως το είπε ο Ηράκλειτος ΄΄Τα πάντα ρεί΄΄. Από τις άπειρες μικρές αλλαγές δημιουργούνται κοσμογονικοί μετασχηματισμοί. Τα πάντα μπορούν να αλλάξουν και αλλάζουν. Το προς τα που αλλάζουν για την κοινωνία, έχει να κάνει με το ποιοί είναι ο πρωταγωνιστές του κοινωνικού γίγνεσθαι. Εάν παραμείνουν ελάχιστοι οι πρωταγωνιστές, όπως είναι σήμερα, που κατευθύνουν τους πολλούς, τότε από τη σημερινή κρίση δύο είναι οι πιθανές εξελίξεις : ή στην χειρότερη περίπτωση θα καταστραφεί ο πλανήτης ή στην καλύτερη θα συνεχιστεί η ζωή με μεγαλύτερα προβλήματα αφού θα έχουν χαθεί πολλά εκατομμύρια ανθρώπων από πολέμους και πείνα και το περιβάλλον θα έχει υποστεί τεράστιες καταστροφές.
Από πού λοιπόν να αρχίσουμε ;
Ας αρχίσουμε λοιπόν από τα ΄΄μικρά΄΄. Μικρά είναι αυτά που έχουν να κάνουν με την ευθύνη του καθενός σε ότι συμβαίνει μέσα του και σε ότι συμβαίνει πολύ κοντά γύρω του. Αν προσπαθεί ο κάθε ένας καθημερινά να παρατηρεί ότι τον ενοχλεί μέσα του και γύρω του και να παρεμβαίνει εκεί που νιώθει την ανάγκη, σιγά –σιγά θα γίνεται ενεργός και θα διευρύνει τον κύκλο των παρεμβάσεων του σε μια γόνιμη συνεργασία με τους άλλους ανθρώπους. Από τον στενό προσωπικό του κύκλο οι παρεμβάσεις θα επεκτείνονται σε ευρύτερους κοινωνικούς σε μια όμως παράλληλη πορεία εξέλιξης του ΄΄μέσα΄΄ και του ΄΄έξω΄΄κόσμου. Η οποιαδήποτε εξωτερική αλλαγή για να έχει αξία και διάρκεια πρέπει να συνοδεύεται από εσωτερικές αλλαγές και να στηρίζεται σε αυτές.
Αυτό που καταστρέφει τις ανθρώπινες σχέσεις και παραπέρα τις κοινωνίες είναι το διογκούμενο ΄΄εγώ΄΄ και το ΄΄δικό μου΄΄( Τι άλλο είναι το κυνήγι της εξουσίας και του χρήματος), που στο σημερινό σύστημα του καπιταλισμού της παγκοσμιοποίησης έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις. Αν παρατηρούμε τις εκδηλώσεις και των δύο καθημερινά, τόσο στον εαυτό μας όσο και στους άλλους, οι αλλαγές μέσα μας θα είναι ραγδαίες και η δράση μας έξω θα έχει αξιοπιστία, ειλικρίνεια, σεμνότητα, ανιδιοτέλεια, δημιουργικότητα και πρωτοτυπία.
Ένα βαθιά ριζωμένο τεράστιο ΄΄εγώ΄΄ μπορεί να πάρει ποικίλες εξωτερικές μορφές, «προοδευτικές» ή αντιδραστικές κατοχής και επίδειξης υλικού ή ‘’πνευματικού πλούτου’’, αλλά η ουσία και τα αποτελέσματα είναι τα ίδια, αποκλεισμός για τους πολλούς γιατί θεωρούνται ανίκανοι, ανώριμοι ή ακαλλιέργητοι και προνόμια για τους λίγους που αυτοθεωρούνται εκλεκτοί.
Οι δράσεις θα πρέπει να είναι ατομικές και συλλογικές με διαρκή επαγρύπνηση για τα φαινόμενα της ιδιοποίησης, της αυθαιρεσίας, της επιβολής, της αδιαφάνειας, της άνισης μεταχείρισης, της αυθεντίας, της αλαζονείας. Οι παρεμβάσεις και ο αριθμός των προβληματιζόμενων ενεργών πολιτών θα διευρύνονται και θα δημιουργούνται συλλογικά μορφώματα κοινωνικής δράσης. Αυτές οι συλλογικότητες θα αποκαθιστούν μεταξύ τους υγιείς δεσμούς και θα δημιουργούν ένα δυναμικό κοινωνικό ιστό, που θα φτιάχνει τις πρώτες μορφές μίας νέας συνεκτικής κοινωνίας.
Όλοι θα μπορούν να εκπροσωπούν και να εκπροσωπούνται, να ελέγχουν και να ελέγχονται, να ανακαλούν και να ανακαλούνται, για την αποφυγή όλων αυτών των φαινομένων που γεννά η εν λευκώ εφ΄άπαξ εκλογή για μεγάλα χρονικά διαστήματα, που δημιουργεί παραίτηση και παθητικότητα.
Τα μέσα που θα χρησιμοποιούνται για την υπέρβαση της σημερινής κατάστασης θα πρέπει να προσδιορίζονται από το είδος των αλλαγών που θα γίνονται.
Η ανιδιοτέλεια η υπευθυνότητα η σεμνότητα και η ειλικρίνεια των ενεργών πολιτών, λίγων στην αρχή αριθμητικά, θα ενεργοποιήσει την τεράστια πλειοψηφία της κοινωνίας, γιατί η δράση τους θα πηγάζει από τη βαθύτερη ουσία της ανθρώπινης υπόστασης που είναι κοινή σε όλους. Είναι αυτή που αφυπνίζεται από την αθωότητα του παιδιού, την ανιδιοτελή προσφορά, την ομορφιά της φύσης, την απλότητα, την αληθινή αγάπη, την υπέρβαση του ΄΄Εγώ΄΄.
Έτσι η τεράστια πλειοψηφία ενεργοποιημένη με τη συμμετοχή της στα κοινά θα αποδυναμώσει τα κέντρα εξουσίας, χωρίς την ανάγκη δημιουργίας άλλων κέντρων όπως γινόταν μέχρι σήμερα.
Εάν η πορεία αυτή φαίνεται από πρώτη ματιά χρονοβόρα και όχι άμεσα αποτελεσματική ή ρεαλιστική, είναι πράγματι έτσι, εάν την κρίνουμε με τη σημερινή κυρίαρχη νοοτροπία του άμεσου αποτελέσματος και της γραμμικής λογικής. Η ζωή είναι ατίθαση και απρόβλεπτη, έχει τη δική της δυναμική και δεν μπαίνει σε καλούπια. Σε συνθήκες μεγάλων κρίσεων, όπως η σημερινή, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, αλματώδεις και παίρνουν τη μορφή χιονοστιβάδας. Ζούμε την εποχή όπου ισχύει ότι ‘’το πέταγμα μιάς πεταλούδας στο Πεκίνο μπορεί να επηρεάσει τον καιρό στην Αμερική’’.
Ας μετατρέψουμε τη σημερινή κρίση σε μία παγκόσμια συνεννόηση ανθρώπων ενεργών δημιουργών της ιστορίας των. Η πρόκληση είναι μεγάλη.
Ας τολμήσουμε να ξεφύγουμε από τη μιζέρια της απάθειας ή της εκδικητικής εκτόνωσης.
Όπως λέει και ο Ταγκόρ ΄΄Η θάλασσα του κινδύνου, της αμφιβολίας και της άρνησης, γύρω στου ανθρώπου το μικρό νησάκι της βεβαιότητας, τον προκαλεί στο τόλμημα του αγνώστου΄΄.
Π.Μ. 22/6/2010
